Czas faszystów / The time of fascism/ Zeit der Faschisten / Období fašismu

Czas faszystów / The time of fascism/ Zeit der Faschisten / Období fašismu

Po dojściu do władzy w Niemczech przez partię faszystowską sytuacja ludności polskiej, ale także wielu innych grup niemieckiego społeczeństwa w proklamowanej wówczas III Rzeszy uległa znacznemu pogorszeniu. Na pierwszy ogień poszły wszelkie ruchy lewicowe – poglądy socjalistyczne można było wyznawać tylko w ramach Narodowo-Socjalistycznej Partii Niemiec (NSDAP) i musiały one być zgodne z poglądami jej wodza – Adolfa Hitlera. Każdy kto miał inne poglądy musiał z Niemiec wyemigrować albo się liczyć z represjami, śmiercią a w najlepszym razie osadzeniem w jednym z powstałych wówczas obozów koncentracyjnych. Taki los przypadł niemieckim Żydom, konserwatystom, działaczom katolickim, wielu księżom i zakonnikom, a po wygaśnięciu w roku 1937 Konwencji genewskiej o Górnym Śląsku represje dotknęły także Polaków.
Zapowiedzią zdecydowanych działań germanizacyjnych było nadanie 16 marca 1934 roku dynamicznie się rozwijającemu, a posiadającemu zbyt słowiańsko brzmiącą nazwę, miastu Kandrzin nazwy Heydebreck na cześć dowódcy batalionu Freikorpsu, który podczas III powstania śląskiego zdobył Kędzierzyn. Był nim Hans-Adam Otto von Heydebreck, w chwili nadania miastu nazwy od jego nazwiska był wysokim oficerem SA, ale trzy miesiące później został rozstrzelany podczas tzw. Nocy Długich Noży, podczas walki o dominację w NSDAP.
Dla Ziemi Kozielskiej okres władzy faszystów to z jednej strony germanizacja nazw i nazwisk przeprowadzona w 1936 r., ale także dynamiczna rozbudowa przemysłu chemicznego i infrastruktury – to wtedy zbudowano Kanał Gliwicki. We wszystkich tych inwestycjach wykorzystywano rzesze robotników przymusowych. Najpierw niemieckich przeciwników ustroju i Żydów, a później jeńców i niewolników z podbitych krajów.
Szacuje się, że w budowaniu obydwu kombinatów chemicznych brało udział około 50 tys. robotników zgromadzonych w kilkudziesięciu obozach. Dominowali robotnicy z Polski, Rosji, Francji, Belgii, ale także jeńcy angielscy i francuscy. Jednym z obozów o szczególnie ciężkich warunkach był zlokalizowany niedaleko dworca kolejowego w Sławięcicach tzw. Judenlager – obóz dla więźniów żydowskich. Przebywało w nim zwykle około 4000 więźniów o żydowskim pochodzeniu przywiezionych głównie z Europy Zachodniej. Więźniowie i robotnicy przymusowi masowo ginęli w wyniku nieludzkich warunków bytowych i wyniszczającej pracy. Za jakąkolwiek pomoc więźniom miejscowa ludność była karana śmiercią.

Obozy wokół zakładów Oberschlesische Hydrierwerke AG Blechhammer w dzisiejszej Blachowni Śląskiej
Judenlager – potoczna nazwa podobozu    Auschwitz III – Arbeitslager Blechhammer, przebywali w nim prawie wyłącznie więźniowie narodowości żydowskiej (4 000-5 000 więźniów) do 1.04. 1944, czyli do przejęcia obozu przez administrację Auschwitz istniał jako obóz pracy przymusowej dla Żydów (Zwangsarbeitslager fur Juden Blechhammer)
Bahnhofslager – obóz pracy przymusowej dla więźniów innych narodowości, głównie Polaków.
Dorflager – obóz pracy przymusowej dla więźniów różnych narodowości, w 1941/1942 w części obozu mieścił się pierwszy obóz dla Żydów, w wydzielonej części od 1943 roku istniało także komando robocze dla brytyjskich jeńców wojennych E 714
Dorflager West – obóz pracy przymusowej dla więźniów różnych narodowości.
AEL (Arbeitserziehungslager) – wychowawczy obóz pracy o zaostrzonym rygorze dla robotników przymusowych, którzy dopuścili się różnych przewinień w miejscu pracy – potocznie zwany „obozem dla bumelantów”.
Justizstrafgefangenen Lager Blechhammer – karne komando robocze więzienia w Gross Strehlitz    (Strzelce Opolskie), przebywali w nim głównie Polacy oraz członkowie francuskiego i belgijskiego ruchu oporu
Schleusenlager – potoczna nazwa obozu dyscyplinarnego dla francuskich i belgijskich jeńców wojennych – Kommando F3 Ehrenforst Stalag VIIIC Sagan
Meisterlager – obóz dla niemieckiej kadry technicznej
Lager Ehrenforst – przebywali w nim jeńcy brytyjscy narodowości żydowskiej, Kommando E 207 Stalag VIIIB/344 Lamsdorf
Kanallager – potoczna nazwa dla 2 obozów dla brytyjskich jeńców wojennych – BAB 21(E 793) oraz E3
Wehrmachtstrafgefangenen Lager Blechhammer (Strafgef. Lager)– obóz karny dla żołnierzy Wehrmachtu
Waldlager – obóz pracy przymusowej dla więźniów różnych narodowości.
Wiesenlager – obóz pracy przymusowej dla więźniów różnych narodowości.

Obozy wokół zakładów IG Farben Werk Heydebreck (dzisiejsze Grupa Azoty ZAK SA)
Gemeinschaftslager – obóz pracy przymusowej dla więźniów różnych narodowości, największy obóz na terenie obecnego Kędzierzyna-Koźla, ok. 10 000 osób
Lager Hechtgraben – obóz istniał w obrębie samych zakładów, mieścił brytyjskie komanda robocze BAB 20 (E 794), E 711A oraz włoskich robotników kontraktowych
Lager Bierau (West i Ost) – mieścił obozy pracy przymusowej dla więźniów różnych narodowości, komando brytyjskich jeńców wojennych – E 711, niewielki obóz dyscyplinarny dla członków francuskiego ruchu oporu oraz obóz dla naukowców i inżynierów z branży chemicznej, pochodzących z Rosji Sowieckiej, a którzy zgodzili się na pracę dla III Rzeszy.
Lager Sackenhoym – mieścił się na terenie zajmowanym dzisiaj przez firmę RINNEN, początkowo przebywali tam brytyjscy jeńcy wojenni, później więźniowie żydowscy
Lager Teichen – obóz pracy przymusowej dla robotników rosyjskich (Ostarbeiter)
Lager WiFO – mieścił się tam obóz pracy przymusowej dla Żydów oraz komando robocze jeńców brytyjskich E 769
Lager Hugoslust – mieścił się tam początkowo obóz karny dla żołnierzy Wehrmachtu, a następnie obóz karny dla francuskich i belgijskich jeńców wojennych – Kommando F2 Heydebreck, Stalag VIIIC Sagan.

Kontakt

ADRES ul. Józefa Ignacego Kraszewskiego 5B, 47-200 Kędzierzyn-Koźle
NUMER TELEFONU +48 77/ 482-36-86
ADRES E-MAIL muzeum@muzeumkozle.pl
NIP 749-20-93-530
REGON 362918230
GODZINY OTWARCIA
Poniedziałek NIECZYNNE -
Wtorek 9:00 - 13:00
Środa 9:00 - 13:00
Czwartek 9:00 - 13:00
Piątek 9:00 - 13:00
Sobota 13:00 - 17:00
Niedziela 13:00 - 17:00