Nasze eksponaty: Kalendarz obrzędowy ludu polskiego autorstwa dra Eugeniusza Frankowskiego

Święta Bożego Narodzenia zbliżają się wielkimi krokami. Dziś w dużym stopniu odeszliśmy od wielu zwyczajów, które miały charakter pogańskich praktyk. Jak pisze Eugeniusz Frankowski – „Umysł pierwotny nie zna granic swej mocy i wierzy w możność wpływania człowieka na zjawiska przyrody. Inscenizując te zjawiska w swych obrzędach, człowiek był przekonany, że zostaną one odtworzone następnie przez samą przyrodę. W obrzędach dorocznych naszego ludu zachowały się szczątki takich prastarych obrzędów pasterskich i rolniczych”.

Eugeniusz Frankowski (1884-1962) był archeologiem, etnografem, iberystą oraz muzeologiem. Naukowo był związany m.in. z Uniwersytetem Jagiellońskim oraz Uniwersytetem Wrocławskim. Przez wiele lat pełnił funkcję dyrektora Muzeum Etnograficznego w Łodzi. Eugeniusz Frankowski był autorem wielu publikacji naukowych, m.in.: Jak lud nasz oświetlał chaty (1913), Fotografia w ludoznawstwie (1926), Regiony Hiszpanii (1933), Hafty kurpiowskie (1953).

W zbiorach Muzeum Ziemi Kozielskiej posiadamy na wystawie jedną z jego publikacji, a mianowicie -Kalendarz obrzędowy ludu polskiego wydany w Warszawie w 1928 r. W Kalendarzu Frankowski w skondensowany sposób opisuje dawne obrzędy doroczne. Co ciekawe, autor rozpoczyna od zarysowania święta Bożego Narodzenia, a następnie w układzie chronologicznym opisuje obrzędy od stycznia do 13-tego grudnia.  Książka wzbogacona jest o 36 czarno-białych ilustracji.

Tym co przykuwa uwagę we wspomnianym dziele, jest duża znajomość autora tematyką wierzeń i praktyk religijnych starożytnych Greków i Rzymian. Już przy opisie Wigilii Bożego Narodzenia pisze: „[…] Narodziny słońca […] W obrzędowości B.N. dadzą się wykazać pierwiastki wspólne z grecko-rzymską uroczystością Saturnaljów, przejawy kultu przodków doby przedchrześcijańskiej, wreszcie pewna ilość zwyczajów wyraźnie chrześcijańskiego pochodzenia”. Koncepcje zakładające synkretyzm religijny w katolicyzmie nie był niczym nowym, bowiem pojawiały się już w epoce oświecenia.

Kalendarz ludu polskiego stanowi niewątpliwie bardzo ważne źródło do badań etnograficznych, a ponadto jest po prostu ciekawą i lekką lekturą, którą czyta się z przyjemnością.

Link do skanu książki,  Prawa: Centralna Biblioteka Rolnicza im. M.Oczapowskiego, Warszawa

Aleksandra Gałka